Frank Rijkaard

Frank Rijkaard is een voormalig topvoetballer. De 73-voudig international van het Nederlands elftal maakte vooral furore bij Ajax en AC Milan. Na zijn voetbalcarrière werd Rijkaard trainer van onder meer Oranje en FC Barcelona.

• Rijkaard speelde voor Ajax, Real Zaragoza en AC Milan
• De Amsterdammer won als speler de Europacup I en de Champions League
• Hij werd landskampioen in Nederland en Italië
• Rijkaard was trainer van Nederland, Sparta Rotterdam, FC Barcelona, Galatasaray en Saudi-Arabië
• Met de Catalanen veroverde hij twee landstitels en de Champions League

Voetbalcarrière

Franklin Edmundo Rijkaard werd op 30 september 1962 geboren in Amsterdam. Hij is de zoon van een Surinaamse vader (Herman Rijkaard) en een Nederlandse moeder (Neel van der Meulen). Zijn vader was eveneens profvoetballer en speelde namens FC Blauw Wit zelfs enige tijd in de Eredivisie. Het gezin bestond eveneens uit broer Herman, die later als zijn zaakwaarnemer fungeerde. Rijkaard zette zijn eerste stappen als voetballer op het Balboaplein, waar hij onder meer Ruud Gullit tegen het lijf liep.

In 1972 werd Rijkaard lid van SC Buitenveldert. Op tienjarige leeftijd trad de Amsterdammer in de voetsporen van zijn vader door over te stappen naar FC Blauw Wit, waar hij tot 1976 actief bleef. Via DWS (1976-1979) kwam Rijkaard uiteindelijk terecht bij de grootste club van Amsterdam: Ajax. Ook HFC Haarlem-trainer Barry Hughes had hem graag willen inlijven, maar hij werd afgetroefd. Generatiegenoot Gullit gaf de Haarlemse voetbalclub wel de voorkeur boven Ajax.

Doorbraak bij Ajax

Ajax-trainer Leo Beenhakker liet Rijkaard op zeventienjarige leeftijd debuteren in de hoofdmacht. Op 23 augustus 1980 mocht de Amsterdammer opdraven in de met 2-4 gewonnen uitwedstrijd tegen Go Ahead Eagles. Rijkaard, die in de rust inviel voor Søren Lerby, had welgeteld twaalf minuten nodig om zijn eerste doelpunt als profvoetballer te produceren. Wim Kieft scoorde die wedstrijd tweemaal voor Ajax, waar ook spelers als Piet Schrijvers, Keje Molenaar, Frank Arnesen, Dick Schoenaker en Martin van Geel in actie kwamen.

Na zijn debuut in Deventer groeide Rijkaard uit tot een vaste waarde in het shirt van Ajax. In zijn debuutseizoen noteerde hij 31 officiële wedstrijden, waarin hij vijf keer wist te scoren. In zijn debuutseizoen werd de multifunctionele Amsterdammer vooral rechts op het middenveld geplaatst. Rijkaard werd in de daaropvolgende seizoenen eveneens gebruik als libero, voorstopper (centraal achterin) en centrale middenvelder. Met zijn prestaties dwong in 1985 zelfs de aanvoerdersband af.

Tot en met het seizoen 1987-1988 speelde Rijkaard 256 officiële wedstrijden voor Ajax. Daarin fungeerde hij 57 keer als doelpuntenmaker. De verdediger annex middenvelder won in deze periode drie landstitels (1982, 1983 en 1985), drie KNVB Bekers (1983, 1986 en 1987) en de Europacup II (1987). Zijn eerste hoofdprijs won Rijkaard ten koste van 1. FC Lokomotive Leipzig. Marco van Basten kroonde zich in Athene tot matchwinner: 1-0.

Rel tussen Ajax en PSV

Competitiegenoot PSV toonde in 1986 interesse voor Rijkaard, die door boezemvriend Gullit werd ingelicht. Onder druk van zaakwaarnemer Nico de Raadt ging de Ajacied door de knieën. Rijkaard liet zich verleiden door een fors hoger salaris, een lening van 30.000 gulden en een stereotoren. Ajax kreeg er echter lucht van en besloot een tegenzet te doen: een forse verbetering van zijn contract. Ook deze aanbieding leidde tot een ‘ja’, waardoor er een confrontatie ontstond tussen Ajax en PSV.

Rijkaard werd in die periode afgeschilderd als een geldwolf. “Die Rijkaard tekent net zo gemakkelijk een contract als ik een Euro-cheque”, sneerde collega-international René van der Gijp zelfs. Na een lange arbitragezaak bereikten Ajax en PSV uiteindelijk een herenakkoord. Rijkaard bleef Ajax trouw en PSV zegde zijn contract op in ruil voor anderhalf miljoen gulden plus een miljoen bij doorverkoop. Penningmeester Harry van Raaij, die later succesvol voorzitter werd, noemde dit ‘de beste PSV-transfer ooit’.

Met een omweg naar AC Milan

Gedurende het seizoen 1987-1988 ging het opnieuw mis tussen Ajax en Gullit. De voetballer botste met toenmalig hoofdtrainer Johan Cruijff en besloot daarom alsnog afscheid te nemen van de Amsterdamse club. Rijkaard tekende een contract bij het Portugese Sporting Portugal, maar de transfermarkt in Portugal was ten tijde van het akkoord al gesloten. Om die reden werd hij voor de rest van het seizoen uitgeleend aan het Spaanse Real Zaragoza (elf officiële wedstrijden).

Rijkaard zou in de praktijk nooit een wedstrijd spelen voor Sporting Portugal. In de zomer van 1988 zou hij onderdeel worden van de selectie in Lissabon, ware het niet dat AC Milan wakker was geschud na het EK. De kersverse Europees kampioen maakte de overstap naar de Italiaanse topclub, waar hij werd herenigd met collega-internationals Van Basten en Gullit. Fans van Sporting waren des duivels en bonkten gedurende de onderhandelingen op de deuren. Milan-directeur Ariedo Braida verstopte het overeengekomen contract in zijn onderbroek. “Ja mooi hè. Braida heeft het me vaak verteld later. In geuren en kleuren”, zo citeerde de Volkskrant jaren later.

Europacup-winnaar met AC Milan

AC Milan-voorzitter Silvio Berlusconi had eigenlijk een voorkeur voor de Argentijn Claudio Borghi als derde buitenlander in de selectie. Trainer Arrigo Sacchi wilde het Nederlandse trio echter compleet maken. Uiteindelijk kreeg de trainer zijn zin. “We hadden een sterk collectief”, zo wist Rijkaard zich te herinneren. “Geen jongens met sterallures. Allemaal hardwerkende, intelligente spelers, in de zin van: weten wat je moest doen in het veld. En in de beginjaren was Sacchi de juiste trainer. Hij kneedde het geheel.”

Sacchi kwam als relatieve nobody binnen in Milaan (‘geen naam, geen status, een bescheiden cv’). Zijn ideeën over het voetbal waren echter innovatief te noemen. De trainer van AC Milan wist de spelers te overtuigen om de onderlinge afstanden beperkt te houden, maar wel in combinatie met pressievoetbal op de vijandelijke helft van het veld. Het dynamische voetbal leidde tot grote successen. Zowel in 1989 als 1990 veroverde de Italiaanse topclub de Europacup I, ten koste van Steaua Boekarest (4-0) en Benfica (1-0).

In 1989 en 1990 won AC Milan ook de Europese Supercup en het WK voor clubteams. Het Nederlands getinte elftal boekte ook succes in eigen land. Zowel in 1992 en als 1993 kroonde de Milanese club zich tot kampioen van Italië, waar in 1988 en 1992 de Supercoppa werd veroverd. Tot zijn vertrek in de zomer van 1993 speelde Rijkaard in totaal 201 officiële wedstrijden in Milan-shirt (26 doelpunten).

Champions League-winnaar met Ajax

Na vijf seizoenen besloot Rijkaard af te zwaaien bij AC Milan. De inmiddels geroutineerde Nederlander vond de tijd rijp om terug te keren naar Ajax, waar hij de laatste twee seizoenen uit zijn imposante voetbalcarrière spendeerde. Onder Louis van Gaal won hij zowel in 1994 als 1995 de landstitel, waar de Amsterdammers in 1993 en 1994 de Nederlandse Supercup (de huidige Johan Cruijff Schaal) veroverden.

Ajax stond in het seizoen 1994-1995 maar liefst driemaal tegenover zijn oude club AC Milan. In de groepsfase wonnen de Amsterdammers beide keren met 2-0 (thuis en uit), maar de Serie A-formatie slaagde er desalniettemin in om de finale te bereiken. Op 24 mei 1995 had Rijkaard een belangrijk aandeel in de 1-0 overwinning door Patrick Kluivert te bedienen, die met de punt van zijn schoen de finale besliste. Vier dagen later speelde hij in de thuiswedstrijd tegen FC Twente (3-1 zege) zijn allerlaatste wedstrijd als profvoetballer.

Periode	Club
1980-1987	Ajax
1987-1988	Sporting Portugal
1987-1988	Real Zaragoza
1988-1993	AC Milan
1993-1995	Ajax

---

Interlandcarrière

Bondscoach Kees Rijvers liet Rijkaard op 1 september 1981 debuteren in het Nederlands elftal. In de oefeninterland tegen Zwitserland (2-1 nederlaag) werd de debutant in de rust afgelost door zijn boezemvriend Gullit. Zijn eerste doelpunten als Oranje-international maakte Rijkaard op 17 december 1983 in de EK-kwalificatiewedstrijd tegen Malta, dat met 5-0 opzij werd gezet. Hij maakte zowel de 3-0 als de 5-0. Zijn doelpunten bleken niet voldoende voor deelname aan de Europese eindronde van 1984, dat destijds uit slechts acht deelnemers bestond.

Europees kampioen

Nederland plaatste zich evenmin voor het WK van 1986, maar slaagde er wel in om een ticket te bemachtigen voor het EK van 1988. In West-Duitsland verloren de oranjehemden de eerste groepswedstrijd van de Sovjet-Unie (0-1). Overwinningen op Engeland (3-1) en Ierland (1-0) volstonden echter voor het overleven van de eerste ronde. In de halve finale rekende Nederland vervolgens af met West-Duitsland. Van Basten gleed vlak voor tijd de winnende treffer binnen.

In de EK-finale kreeg Nederland opnieuw te maken met de Sovjet-Unie. Na ruim een half uur spelen maakte Gullit de 1-0 op aangeven van teamgenoot Van Basten, die de finale besliste met een absolute wereldgoal. Doelman Hans van Breukelen stopte nadien nog wel een strafschop. Met de 2-0 overwinning won Nederland voor het eerst in de voetbalgeschiedenis een hoofdprijs.

Incident met Völler

Als Europees kampioen mocht Nederland in 1990 aantreden op het WK. In de achtste finale kreeg zijn team opnieuw te maken met Duitsland, dat inmiddels weer één geheel vormde. De rivaliteit tussen beide landen was nog altijd groot te noemen. Dat kwam vooral tot uiting in een confrontatie tussen Rijkaard en Rudi Völler. De Nederlander spuugde zijn tegenstander tot twee keer toe, waarna de scheidsrechter van dienst beide spelers van het veld stuurde. Zonder Rijkaard verloor Oranje met 1-2 van de Duitsers.

Rijkaard, die vanaf dat moment als Lama werd betiteld, ontving een pittige schorsing voor het spuugincident. Aanvankelijk besloot de Oranje-international een punt te zetten achter zijn interlandcarrière, maar daar kwam hij later op terug. In 1996 liet Rijkaard zich zelfs verleiden om samen met Völler een reclamespotje op te nemen voor Echte Boter. “Met Echte Boter krijg je ze weer aan tafel”, zo luidde de toenmalige slogan van het bedrijf.

Laatste eindtoernooien

In 1992 werd Nederland onttroond als Europees kampioen. Denemarken dwarsboomde een nieuwe EK-finale door de strafschoppenserie in eigen voordeel te beslissen. Rijkaard was tegen de Denen desalniettemin van grote waarde met een doelpunt, een assist en een benutte strafschop. Uitgerekend Milan-collega Van Basten, de grote held van 1988, faalde als enige vanaf de penaltystip.

Het WK van 1994 werd de laatste eindronde van Rijkaard als international. Met Nederland werd hij in de kwartfinale uitgeschakeld door Brazilië (2-3). Zijn teller bleef daardoor steken op 73 interlands en tien doelpunten.

---

Trainerscarrière

Rijkaard werd in januari 1998 aangesteld als assistent-bondscoach van het Nederlands elftal. Na het WK van 1998 vertrok Guus Hiddink als bondscoach, waarna de KNVB het aandurfde om de Amsterdammer naar voren te schuiven als eindverantwoordelijke. Hij mocht het team leiden op EURO 2000, dat deels in eigen land plaatsvond (samen met België).

Net geen EK-finale

Onder leiding van Rijkaard bleef Nederland foutloos in de groepsfase van het EK. Zowel Tsjechië (1-0), Denemarken (3-0) als Frankrijk (3-2) werd verslagen. Ook Joegoslavië werd in de kwartfinale aan de zegekar gebonden, maar de EK-finale kon niet worden bereikt door toedoen van Italië. Hoewel Gianluca Zambrotta al voor rust rood incasseerde gestuurd en Nederland in de reguliere speeltijd twee strafschoppen mocht nemen, stond er na 120 minuten nog steeds een 0-0 stand op het scorebord. In de strafschoppenserie faalde Oranje bij drie van de vier pogingen.

Na de pijnlijke EK-eliminatie besloot Rijkaard op te stappen als bondscoach van het Nederlands elftal. “Het boek is gesloten”, verklaarde hij na afloop van de halve finale. “Dit is een gemiste kans. Nu is het tijd voor een ander.” Rijkaard werd opgevolgd door zijn voormalig Ajax-trainer Louis van Gaal, die er niet in slaagde om Nederland naar het WK van 2002 te loodsen.

Historische degradatie met Sparta

In 2001 werd Rijkaard aangesteld als hoofdtrainer van Sparta Rotterdam. De oud-bondscoach kreeg op Het Kasteel alle ruimte om de selectie samen te stellen, maar dat leidde niet tot een succes. De Kasteelheren eindigden op de zeventiende plaats in de Eredivisie en degradeerden via de nacompetitie naar de Eerste Divisie, een unicum in de clubgeschiedenis. Na de degradatie verklaarde Rijkaard zich ‘niet te groot te voelen’ voor een dienstverband op het tweede niveau van Nederland.

Op 31 mei 2002 stapte Rijkaard tóch op als trainer van Sparta, dat zijn vertrek accepteerde. “Door de degradatie is er iets bij hem geknakt. Rijkaard zag hoog op tegen een seizoen in de eerste divisie. Ook het werken met een veel lagere begroting viel hem heel erg moeilijk”, verklaarde interim-directeur Cees Gerits op de clubwebsite. Volgens de bestuurder speelde het ook mee dat de voormalig topvoetballer eerder een kogelbrief ontving. “Hij zat er als mens de afgelopen dagen totaal doorheen.”

Kampioen van Spanje

Ondanks de historische degradatie van Sparta Rotterdam kreeg Rijkaard in 2003 de mogelijkheid om hoofdtrainer te worden van FC Barcelona. Henk ten Cate ging met hem mee als assistent-trainer. Met Giovanni van Bronckhorst, Michael Reiziger, Phillip Cocu, Edgar Davids, Patrick Kluivert en Marc Overmars was er aan landgenoten geen gebrek binnen de selectie. Zijn beginperiode in Catalonië verliep moeizaam, maar in zijn eerste seizoen wist hij het elftal desalniettemin naar de tweede plaats van de Primera División te loodsen.

In de zomer van 2004 bleef van de Nederlandse spelers alleen Van Bronckhorst over. Met spelers als Deco, Samuel Eto’o en Henrik Larsson ontving zijn selectie een kwaliteitsimpuls. In het seizoen 2004-2005 liet Rijkaard ook een Argentijns toptalent debuteren bij FC Barcelona: Lionel Messi. Met de gerenoveerde selectie won de Catalaanse topclub de Spaanse titel van het seizoen 2004-2005. In de Champions League werd zijn team al in de achtste finale uitgeschakeld door Chelsea. Het tweeluik stond vooral in het teken van José Mourinho, die scheidsrechter Anders Frisk beschuldigde van partijdig fluiten na een gesprek met Rijkaard. Na bedreigingen besloot de Zweed te stoppen met fluiten.

Champions League-winst met Barcelona

FC Barcelona won in het seizoen 2005-2006 drie prijzen: de Spaanse titel, de Supercopa de España en de Champions League. In de finale rekende zijn team af met Arsenal, dat lange tijd met tien man op het veld stond. Rijkaard evenaarde daarmee de prestatie van Johan Cruijff, die de Catalanen in 1992 de Europacup I bezorgde als trainer. Barcelona mocht dankzij de Champions League-winst strijden om de Europese Supercup en de wereldbeker voor clubs, maar in beide gevallen ging zijn team onderuit.

Rijkaard won als trainer van FC Barcelona nog één trofee: de Supercopa van 2006. Na de 4-1 nederlaag bij Real Madrid op 7 mei 2008 besloot de clubleiding om de samenwerking met ingang van het nieuwe seizoen stop te zetten. Het Parool sprak van opluchting voor Rijkaard, die in zijn vijfde seizoen als trainer van de Catalanen een vermoeide indruk maakte. “De eerste grijze haren op zijn hoofd stonden symbool voor een periode van vooral veel zorgen”, zo schreef de Amsterdamse krant destijds.

Trainer van Galatasaray

Rijkaard werd bij FC Barcelona opgevolgd door Pep Guardiola. De Spanjaard boekte grote successen met de Catalaanse topclub, waar het bergafwaarts ging met de trainersloopbaan van de Nederlander. Voor het seizoen 2009-2010 werd hij aangesteld als trainer van Galatasaray, dat zowel nationaal als Europees succes eiste. Het team eindigde in zijn eerste contractjaar echter als derde in de Süper Lig, waar Atlético Madrid in de achtste finale van de Europa League te sterk bleek.

In het seizoen 2010-2011 kreeg Rijkaard de kans op revanche. De start van zijn tweede contractjaar in Turkije verliep echter tegenvallend. Na de 2-4 thuisnederlaag tegen Ankaragücü op 17 oktober 2010 besloot Galatasaray de Amsterdammer te ontslaan.

Bondscoach van Saudi-Arabië

Een klein jaar na zijn ontslag bij FC Barcelona keerde Rijkaard terug in de voetbalwereld. In Saudi-Arabië keerde hij terug in de rol van bondscoach. De Nederlander moest het nationale team naar het WK van 2014 loodsen, maar dit mislukte. Na de snelle uitschakeling op de Gulf Cup werd Rijkaard in januari 2013 alweer ontslagen door de Saudische voetbalbond (SAFF).

In de schaduw

Rijkaard beëindigde zijn trainersloopbaan na zijn ontslag in Saudi-Arabië. Hij verdween grotendeels uit de publiciteit. “Eigenlijk ben ik een beetje een vreemde eend in de bijt. Ik heb het dan wel gered als voetballer, maar dat was helemaal niet zo vanzelfsprekend omdat ik best een gecompliceerd karakter heb. Ik hou niet zo van de spotlights”, verklaarde hij in 2023 aan Helden Magazine. “Een nieuwe functie in de voetballerij sloot hij uit. “Of het moet zo zijn dat iemand die mij heel na aan het hart ligt, me vraagt om met hem te sparren. Maar dat zou ik dan achter de schermen doen en ik zou het liefst hebben dat niemand dat weet.”

Rijkaard zette zich na zijn trainerscarrière nog wel in voor de Johan Cruyff Foundation. In 2021 besloot hij met een groep mensen, waaronder Van Basten, de Utrechtse Horeca Groep op te richten.

Periode	Team	Functie
1998	Nederland	Assistent-bondscoach
1998-2000	Nederland	Bondscoach
2001-2002	Sparta Rotterdam	Hoofdtrainer
2003-2008	FC Barcelona	Hoofdtrainer
2009-2010	Galatasaray	Hoofdtrainer
2011-2013	Saudi-Arabië	Bondscoach

Laatste update: 21 februari 2023