Willem van Hanegem

Willem van Hanegem is een voormalig profvoetballer uit Nederland. De 52-voudig international van het Nederlands elftal speelde onder meer voor Feyenoord, AZ en FC Utrecht. De Kromme was bij dezelfde clubs ook werkzaam als hoofdtrainer.

• Van Hanegem is columnist voor het Algemeen Dagblad
• Zijn bijnaam luidt ‘De Kromme’
• Hij speelde voor clubs als Feyenoord, AZ’67 en FC Utrecht
• Van Hanegem kwam 52 keer uit voor het Nederlands elftal
• Als speler én trainer werd hij landskampioen met Feyenoord
• Hij won ook de Europacup I en de UEFA Cup als speler

Van Hanegem werd op 20 februari 1944 geboren in het Zeeuwse dorp Breskens. Hij is een zoon van garnalenvisser Lo van Hanegem en de in Amerika geboren Anna van Hanegem-van Grol. Nog datzelfde jaar werd de familie getroffen door onmenselijk leed. In september 1944 sneuvelden een heleboel familieleden bij bombardementen van geallieerden, waaronder zijn vader en broer Izaäk.

Bij de bombardementen probeerde Van Hanegem senior een baby te redden, maar sneuvelde zelf toen hij een granaatscherf in zijn rug kreeg. Het kindje, Ben de Pauw, ontwikkelde zich later tot een vooraanstaand oncoloog. “Altijd als hij mij zag spelen, moest hij denken aan het bombardement dat zijn leven redde en mijn vader het leven kostte. Dan voelde hij zich bezwaard”, vertelde De Kromme later aan RTV Rijnmond. “Ik zei: dat is niet nodig. Ik had het ook erg gevonden als mijn vader jouw moeder en jou toen had laten zitten. Ben de Pauw en ik zijn nu goed bevriend.”

Voetbalcarrière

In 1946 verhuisde het gezin, moeder en haar kinderen, naar Utrecht. In de Domstad groeide Van Hanegem op. Hij voetbalde veelvuldig op straat, waar hij een sterk linkerbeen ontwikkelde. Van Hanegem bezocht ook trainingen van de lokale voetbalclub Velox. Spelers profiteerden van zijn welwillendheid om over en naast geschoten ballen op te halen. Trainer Daan van Beek raakte onder de indruk van zijn secure passing en wist hem te verleiden om voor de club te komen spelen.

In no-time speelde Van Hanegem zich in het eerste team van Velox. Tot de zomer van 1966 speelde hij meer dan honderd officiële wedstrijden voor de club, dat in 1970 met DOS en USV Elinkwijk fuseerde tot FC Utrecht. Op dat moment speelde de middenvelder al voor Feyenoord, dat hem na twee jaar bij Xerxes had opgepikt. Van Hanegem combineerde het spelen voor Xerxes overigens met zijn werk in de bouw. “Zat ik ‘s morgens al om zes uur in de auto om naar de bouw te gaan. ‘s Middags ging ik na drieën trainen en dan was ik om half tien thuis. Daarna moest je nog eten. Maar dan was je vaak zo moe dat je met je hoofd in je bord viel. Daarna was het: naar bed.”

Europacup I-winst met Feyenoord

De arbeidsethos van Van Hanegem werd beloond. In 1968 maakte hij de overstap naar Feyenoord, waar hij de grootste successen uit zijn voetbalcarrière behaalde. De middenvelder groeide in Rotterdam-Zuid uit tot een fenomeen. Niet alleen had hij een formidabele balbehandeling, maar Van Hanegem kon ook nog eens spijkerhard zijn. Op 13 augustus 1972 had hij de primeur door als eerste voetballer in het Nederlandse betaald voetbal tegen een gele kaart aan te lopen. Nadien zouden nog 36 gele en twee rode kaarten volgen.

In zijn eerste seizoen als Feyenoorder won Van Hanegem meteen de landstitel én KNVB Beker. De Rotterdammers kwalificeerden zich daarmee voor de Europacup I van het seizoen 1969-1970. Het team van trainer Ernst Happel maakte indruk door achtereenvolgens KR Reykjavik, AC Milan en Vorwärts Berlin te verslaan. Op 6 mei 1970 werd ook de Schotse topclub Celtic aan de zegekar gebonden dankzij doelpunten van Rinus Israël en Ove Kindvall (2-1). Voor het eerst in de geschiedenis won een Nederlandse club de voorloper van de Champions League.

Meer succes

In 1970 won Feyenoord ook de wereldbeker door af te rekenen met het Argentijnse Estudiantes. Het zou niet de laatste Europese hoofdprijs betekenen voor de Rotterdammers, die in 1974 ook de UEFA Cup in de prijzenkast mochten plaatsen na een 4-2 overwinning op Tottenham Hotspur (over twee wedstrijden), mede dankzij een treffer van Van Hanegem. De allesbeslissende wedstrijd in De Kuip zorgde voor grote ongeregeldheden. Bij een confrontatie tussen beide supportersgroepen vielen circa 150 gewonden.

Ook nationaal bleef Feyenoord behoorlijk presteren. In 1971 en 1974 werd het team opnieuw kampioen van Nederland. Van Hanegem bleef tot 1976 actief voor de bespeler van De Kuip.

Bekerwinnaar met AZ

Na acht seizoenen nam Van Hanegem afscheid van Feyenoord. In de zomer van 1976 maakte hij de overstap naar competitiegenoot AZ’67. De middenvelder speelde in drie jaar tijd 75 officiële wedstrijden voor de Alkmaarders, met tien doelpunten en zeventien assists als rendement. In 1978 boekte Van Hanegem zijn grootste succes in het AZ-shirt: het winnen van de KNVB Beker. Zijn team won op 5 mei met 1-0 van Ajax in het Olympisch Stadion in Amsterdam.

Van Hanegem beleefde in het seizoen 1977-1978 het Europese debuut van AZ’67. Zijn team maakte over twee wedstrijden gehakt van Red Boys Differdange uit Luxemburg (11-1 thuis, 0-5 uit), maar moest in de tweede ronde buigen voor het FC Barcelona van sterspeler Johan Cruijff. Beide krachtmetingen eindigden in een 1-1 gelijkspel, waardoor een strafschoppenserie de winnaar moest aanwijzen. Een misser van Kristen Nygaard werd de Alkmaarders fataal.

Amerikaans avontuur

In 1979 maakte Van Hanegem voor het eerst in zijn carrière een uitstapje naar het buitenland. Hij liet zich verleiden door een aanbod van het Amerikaanse Chicago Sting, dat in de NASL speelde. Aanvankelijk had Van Hanegem helemaal geen trek in een buitenlands avontuur, maar op advies van teamgenoot Peter Ressel besloot hij desalniettemin om het avontuur aan te gaan. Dick Advocaat vertoonde zijn voetbalkunsten eveneens bij de in 1988 opgeheven club uit de Verenigde Staten.

Van Hanegem scoorde meteen in zijn debuutwedstrijd tegen Philadelphia Fury. De Kromme genoot van zijn periode in de Verenigde Staten, hoewel hij naar eigen zeggen nog geen handvol woorden Engels beheerste. Van Hanegem verdiende circa 1700 dollar bij Chicago Sting (29 wedstrijden, zes doelpunten). Veel van het land zag hij overigens niet. Advocaat nodigde hem meermaals uit voor toeristische trips, maar de middenvelder zat bij voorkeur voor de televisie om sportwedstrijden te volgen.

Afsluiten in Nederland

In augustus 1979 besloot Van Hanegem te vertrekken bij Chicago Sting. Hij verliet de Verenigde Staten en keerde terug naar Nederland, waar hij zich bij zijn gezin in Leerbroek vestigde. Van Hanegem had toen al een respectabele voetballeeftijd bereikt, maar alsnog speelde hij nog vier seizoenen mee in het betaald voetbal. Na twee seizoenen FC Utrecht sloot De Kromme op 39-jarige leeftijd zijn voetballoopbaan af bij de club waar hij zijn beste periode beleefde: Feyenoord.

Periode	Club
1962-1966	Velox
1966-1968	Xerxes
1968-1976	Feyenoord
1976-1979	AZ’67
1979	Chicago Sting
1971-1981	FC Utrecht
1981-1983	Feyenoord

---

Interlandcarrière

Op 24-jarige leeftijd debuteerde Van Hanegem in het Nederlands elftal. Bondscoach Georg Kessler liet de middenvelder op 30 mei 1968 debuteren in de doelpuntloze oefeninterland tegen Schotland (0-0). Het Nederlandse team bestond destijds uit namen als Jan van Beveren, Rinus Israël, Rob Rensenbrink en Willy van der Kuijlen. Van Hanegem maakte in zijn derde interland, de WK-kwalificatiewedstrijd tegen Luxemburg (0-2 zege), zijn eerste interlandtreffer voor Oranje.

WK-finale 1974

In 1974 behoorde Van Hanegem tot de WK-selectie van het Nederlands elftal. De oranjehemden overleefden de dubbele groepsfase, waardoor het team van bondscoach Rinus Michels op 7 juli 1974 mocht aantreden in de WK-finale tegen gastheer West-Duitsland. Nederland schoot formidabel uit de startblokken: Johan Neeskens opende de score vanaf elf meter na een overtreding op Johan Cruijff. Paul Breitner en Gerd Müller lieten de finale nog voor rust kantelen in Duits voordeel: 1-2.

Nederland werd ondanks de verloren WK-finale geroemd vanwege het zogenoemde Totaalvoetbal met inschuivende verdedigers. In 2013 noemde Van Hanegem dit in Derksen & … toeval. “Niemand had het voor dit toernooi over totaalvoetbal. We speelden vijf oefenwedstrijden waarvan er vier niet om aan te zien waren en journalisten schreven dat het zonde was van de reiskosten dat we naar West-Duitsland gingen”, vertelde hij aan Johan Derksen. “Maar vanwege blessures was Michels gedwongen om met Arie Haan en Wim Rijsbergen in de basis te starten in de eerste wedstrijd tegen Uruguay. Kom op zeg, het is gewoon ontstaan.”

Geen tweede WK

Van Hanegem bereikte in 1976 de halve finale van het EK. Tsjechoslowakije bleek te sterk voor de Nederlanders, die na verlenging met 3-1 werden verslagen. Bij een 2-1 stand pakte Van Hanegem een rode kaart. De troostfinale tegen Joegoslavië (3-2 overwinning na verlenging) ging daardoor aan zijn neus voorbij. Twee jaar later bereikte Oranje andermaal de WK-finale, maar hij ontbrak in Argentinië. Volgens assistent-bondscoach Jan Zwartkruis wilde hij niet mee omdat supervisor Ernst Happel hem geen basisplaats kon garanderen, maar dat was naar eigen zeggen ‘alleen voor de eerste wedstrijd’ het geval.

Volgens Van Hanegem was het doorslaggevend dat spelers als Arie Haan en Ruud Krol ‘de persoonlijke commerciële inkomsten niet met de selectie wilden delen’. “Dat was in 1974 wel het geval toen Cruijff, ik, Johan Neeskens en Piet Keizer de boegbeelden van het elftal waren”, luidde zijn reactie. Nadat AZ-collega Hugo Hovenkamp vanwege een blessure moest afhaken voor het WK van 1978, besloot Van Hanegem om te bedanken. Later had hij daar spijt van. “Want ik had die stevige finale tegen Argentinië graag gespeeld.”

Afscheid zonder glans

Na de verloren WK-finale van 1978 speelde Van Hanegem nog één interland voor het Nederlands elftal. De vriendschappelijke wedstrijd tegen België op 26 september 1979 werd gebruikt om afscheid te nemen van de middenvelder. Het publiek liep echter niet warm voor deze wedstrijd: slechts 21.000 mensen besloten de confrontatie in De Kuip te bezoeken. Van Hanegem liet zich nog voor rust aflossen door Michel Valke, waardoor het afscheid zonder glans werd.

Nederland won zijn 52ste en laatste interland met 1-0 van België. De kersverse bondsridder verklaarde na afloop: “Van de spelers van Oranje kreeg ik een tafelklok, van de KNVB een gouden horloge en de Belgische spelers gaven me ook nog een klokje. Ik schijn kennelijk veel te laat te komen.” De media beklaagden zich vooral over de gebrekkige inzet aan weerszijden. “Nederland en België jagen publiek van de tribune”, zo luidde één van de conclusies.

---

Trainerscarrière

Na zijn actieve carrière werd Van Hanegem opgenomen in de technische staf van Feyenoord. Hij fungeerde in de daaropvolgende jaren eveneens als assistent-trainer van FC Utrecht en FC Wageningen. Tussendoor debuteerde hij als hoofdtrainer van USV Holland uit Utrecht.

Landskampioen met Feyenoord

In 1992 werd Van Hanegem hoofdtrainer van Feyenoord. In zijn eerste seizoen leidde hij de Rotterdamse club meteen naar de landstitel. Feyenoord won onder zijn leiding eveneens de KNVB Beker van 1994 en 1995, maar in oktober van dat laatstgenoemde jaar werd De Kromme ontslagen. Hij zou ‘te soft’ zijn geweest richting zijn spelersgroep en daarom voelde de clubleiding zich genoodzaakt om in te grijpen.

John de Wolf had juist een goed gevoel bij Van Hanegem. “Ik kan geen minpunt over hem opnoemen”, zo verklaarde de toenmalig Feyenoord-verdediger aan de NOS. “Hij was de ideale trainer. Vanwege zijn persoonlijkheid hoefde hij niet boven de groep te staan, hij stond tussen ons in. (…) Hij heeft me daadwerkelijk beter gemaakt. Eigenlijk deed hij de wedstrijdbespreking doordeweeks op het veld, als hij een praatje met je maakte. De echte bespreking liet hij aan assistent Geert Meijer over en dan zat hij zelf achter in de zaal te luisteren.”

Trainer van Al-Hilal

Na zijn vertrek bij Feyenoord besloot Van Hanegem voor de tweede keer in zijn leven uit Nederland te vertrekken. Hij liet zich verleiden om trainer te worden van de Saudische voetbalclub Al-Hilal, met Lex Schoenmaker aan zijn zijde. Khaled Bin Mohamed Al Saud probeerde het duo aanvankelijk te behouden, maar verklaarde Van Hanegem tegenover Trouw: “Vervolgens hoorden we dan een paar dagen niets van hem. Dus besloten Lex en ik de eer aan onszelf te houden.”

Van Hanegem liet zich ook niet meer in de verleiding brengen om Al-Hilal trouw te blijven. “Net op dat moment, liet hij weten weer op de club te zijn. Dat was eind vorige week. In werkelijkheid zat de prins in Parijs, voor business. Toen vond ik dat er lang genoeg met ons was gesold. Ik zei tegen Lex: we stoppen er mee. We hebben afscheid genomen van het elftal, hebben de auto bij de club geparkeerd en troffen daar de prins. Dat was maandagavond. Hij nodigde ons uit binnen te komen. We weigerden. Je weet hoe dat gaat. Je bent drie uur zoet en wordt overgehaald toch te blijven. We hadden onze instapkaart al. Het was mooi zo.”

Terugkeer in Nederland

In 1997 keerde Van Hanegem terug in Nederland. Hij werd aangesteld als trainer van AZ, dat in het seizoen daarvoor was gedegradeerd uit de Eredivisie. Onder zijn leiding wist de Alkmaarse formatie zich te herpakken. AZ promoveerde niet alleen als kampioen van de Eerste Divisie, maar wist vervolgens ook nog eens door te stoten naar de negende plaats in de Eredivisie. Binnen twee jaar had Van Hanegem het uitstekend op de rails in de Alkmaarderhout.

Pas in februari 2001 keerde Van Hanegem terug als trainer. Hij nam destijds bij Sparta Rotterdam het stokje over van Dolf Roks. Onder zijn leiding handhaafden de Rotterdammers zich via de nacompetitie in de Eredivisie, maar de clubleiding kon zijn transferwensen vervolgens niet inwilligen. Van Hanegem stapte om die reden al na een half jaar op als Sparta-trainer.

Assistent-bondscoach van Oranje

Nederland kwalificeerde zich niet voor het WK van 2002. Louis van Gaal vertrok als bondscoach en werd opgevolgd door Dick Advocaat, die Van Hanegem als assistent benoemde. Oranje plaatste zich wel voor het EK van 2004. Tijdens de groepsfase zorgde Advocaat voor ophef door smaakmaker Arjen Robben te wisselen tegen Tsjechië, dat een 2-0 achterstand wist om te buigen in een 2-3 overwinning. Van Hanegem kreeg enkele dagen later op de persconferentie de vraag wat hij in een vergelijkbare situatie zou doen. “Dan sla ik ‘m neer”, antwoordde hij.

Advocaat voelde zich niet gesteund door Van Hanegem, die jaren na dato zijn gram haalde via het Algemeen Dagblad. “Jammer dat een man van mijn generatie en met zo’n mooie carrière zo liegt, draait en zo’n slapjanus is”, zo schreef hij in zijn wekelijkse column. “Dick durfde zonder mij geen bondscoach te zijn op dat moment. Ook op de dag na zijn beruchte wissel Robben/Bosvelt was hij weer angstig. Hij vroeg me tot in de lift van het hotel of ik alsjeblieft de persconferentie wilde doen. Ik moest zijn schild zijn.”

Jarenlang conflict

Daar voegde Van Hanegem aan toe: “Ik heb hem gezegd dat ik het op mijn eigen unieke manier zou doen en oh, wat was hij blij met me. Ik heb er achteraf behoorlijk spijt van.” Zijn opmerking op de persconferentie was naar eigen zeggen niet meer dan een grapje. “Ik heb dat bewust zo gezegd om de kou uit de lucht te halen, zoals Dick dat graag wilde. Maar anno 2013 loopt hij er nog steeds over te zeuren en te liegen.”

Nederland bereikte ondanks de kille sfeer tussen Advocaat en Van Hanegem de halve finale van EURO 2004. Uiteindelijk werd het team uitgeschakeld door gastheer Portugal (1-2). Pas jaren later werd de ruzie bijgelegd, verklaarde de toenmalig bondscoach in 2022 in Veronica Offside.

Ontslagen in Utrecht

In de zomer van 2007 werd Van Hanegem aangesteld als hoofdtrainer van FC Utrecht. In het seizoen 2007-2008 eindigden de Domstedelingen als tiende in de Eredivisie. De Kromme mocht in het daaropvolgende seizoen aanblijven, maar op 23 december 2008 werd hij ontslagen vanwege kritische uitlatingen in zijn AD-column. Van Hanegem noemde eigenaar Frans van Seumeren ‘een duikboot’ zonder ‘verstand van voetbal’.

Van Hanegem verklaarde niet verrast te zijn. “Ik had dit wel verwacht. Ik heb vandaag diverse spelers en oud-spelers gesproken die met me sympathiseren. Maar ik ben niet van plan mijn ontslag aan te vechten”, zo vertrouwde hij de media toe na de beslissing van FC Utrecht.

Van trainer naar analist

Na zijn vertrek bij FC Utrecht keerde Van Hanegem niet meer terug als trainer. In 2019 fungeerde hij nog wel als adviseur van FC Den Bosch, dat via de play-offs een poging ondernam om te promoveren naar de Eredivisie. Van Hanegem werd vooral bekend als voetbalanalist. Niet alleen geeft De Kromme wekelijks zijn mening via zijn AD-column en de podcast AD WillemandWessel, maar hij was ook regelmatig te zien op televisie.

Van Hanegem fungeerde als voetbalanalist van verschillende tv-zenders. In januari 2018 werd er prostaatkanker vastgesteld bij de iconische oud-voetballer, die in maart al genezen werd verklaard.

Periode	Team	Functie
1982-1986	Feyenoord	Assistent-trainer
1986-1989	FC Utrecht	Assistent-trainer
1990-1992	USV Holland	Hoofdtrainer
1990-1991	FC Wageningen	Assistent-trainer
1992-1995	Feyenoord	Hoofdtrainer
1995-1996	Al-Hilal	Hoofdtrainer
1997-1999	AZ	Hoofdtrainer
2001	Sparta Rotterdam	Hoofdtrainer
2002-2004	Nederland	Assistent-bondscoach
2007-2008	FC Utrecht	Hoofdtrainer

Laatste update: 22 december 2023