Geef Kudus zijn zin tegen Feyenoord

Mohammed Kudus was in de eerste seizoenshelft de grote uitblinker bij Ajax. De Ghanees leek te vertrekken in de zomer, maar kreeg na zijn misgelopen transfer naar Everton alsnog de kans van Alfred Schreuder. De Ajax-trainer zet Kudus nog steeds op een onnatuurlijke positie neer. Kudus hem als aanvallende middenvelder opstellen, heeft vooral tegen tegenstanders zoals Feyenoord zin. Helemaal wanneer Ajax van de zwakke plekken bij de ploeg van Arne Slot willen profiteren.

Mohammed Kudus zal stiekem blij zijn met de manier waarop Ajax afgelopen zomer handelde. De Amsterdammers kregen op de laatste dag van de internationale transfermarkt een belletje vanuit Goodison Park om te praten over een transfer van de Ghanees international. Kudus, die op dat moment al in beeld was bij Schreuder om in de basis te starten, mocht niet vertrekken. Daar was hij zelf het minste blij mee. De trainer van Ajax beloonde Kudus’ weerbaarheid en doorzettingsvermogen met een vaste basisplaats dit seizoen – en dat is in het roulatiesysteem van de onder druk staande Ajax-trainer vrij uniek.

Mohammed Kudus: paradepaardje van Schreuders voetbalvisie

Met tien doelpunten en twee assists in 22 wedstrijden betaalde Kudus dat vertrouwen ook terug. De Ghanees deed dat zoals bekend nooit vanaf zijn favoriete positie. De Ghanees werd in de voorbereiding vooral als rechtsbuiten opgesteld. Uiteindelijk won de aanvaller de concurrentiestrijd niet van Antony, maar lag er wel een basisplek voor Kudus in het verschiet. Als spits won hij vaak de concurrentiestrijd van Brian Brobbey, maar of dit een stempel moest drukken op succesvol Ajax-spel of de hand van Schreuder moest laten zien, ligt nog steeds in het midden.

Wat over het algemeen óók in het midden blijft op die momenten, is het speltempo van de Amsterdammers. De strategie om met Kudus als spits te spelen, heeft eigenlijk één wedstrijd echt gewerkt: tegen sc Heerenveen. In de Champions League, en daarna ook in de Eredivisie, bleek zonedekking in plaats van mandekking al ingrijpen genoeg om het spel van Ajax te ontregelen in plaats van andersom. Zorg er daarnaast voor dat je niet al te diep staat, genoeg snelle mensen heb om te kunnen profiteren van onvermijdelijk balverlies in de Ajax-voorhoede – Kudus is de enige die beweegt en de rest staat in de dekking – en de kans dat Ajax weer tegen zichzelf én de tegenstander speelt, groeit met de wedstrijdminuut.

Daarmee maakt Schreuder eigenlijk dezelfde inschattingsfout als hij en Ronald Koeman deden bij FC Barcelona. Het spel dat de Ajax-trainer wil spelen, is mogelijk: het is een variatie op het tikke-takka-voetbal van Barcelona, Ajax heeft de technisch onderlegde spelers daarvoor, maar niet de mensen in de posities die van een laag tempo in één keer kunnen omschakelen naar een flitsende aanval. In dat opzicht is Ajax nog steeds een ploeg dat het moet hebben van de momenten dat de tegenstander balverlies lijdt, maar dit wel doen in een tempo om te controleren in plaats van te counteren of te domineren.

Kudus als aanvallende middenvelder

Het belangrijkste nadeel van Kudus in de spits is de afwezigheid van een diepste man. In veel opzichten is Davy Klaassen het vaste centrale aanspeelpunt op het moment dat Kudus in de spits staat. Dat er op zo´n manier weinig diepgang in het spel zit, de tegenstander niet eens (veel) druk hoeft te zetten om Ajax zenuwachtig te maken en woest golvende aanvalsmachine van Ajax veranderde in een kibbelend riviertje op een ijskoude water-winterdag, is bijna net zo pijnlijk als niet gek.

Dat Kudus en Brobbey dit seizoen concurrenten van elkaar zijn in plaats van met elkaar spelen, komt ook door de kwaliteit die achter Brobbey beschikbaar is. Lorenzo Lucca heeft alleen nog maar de bouw van Sébastien Haller. Met Tadic in de spits heb je wel een diep aanspeelpunt, maar niet de ruimte achter de defensie om als buitenspelers in te duiken – die tegenstanders staan immers te laag. Veel andere keuze dan Kudus voor/achter Brobbey is er ook niet en dat Ajax wel op zoek is naar versterkingen, maar een spits daar géén van is, laat zien dat er voorlopig ook aan deze keuze gehouden kan worden.

Daardoor blijft Ajax vanuit een klein veld en zonder diepgang/diep-staand en vast afspeelpunt van links naar rechts breien. Dat dit beter werkt tegen clubs als Feyenoord dan tegen de niet-topclubs, heeft met de ruimtes op het veld te maken – net als in de Champions League is de tegenstand ook hoger en spelen teams meer aanvallend en krijg je automatisch meer ruimte. Kort combinatievoetbal betekent ook een hogere kans op balverlies – helemaal als de concentratie en het niveau lager is dan op de afsluitende training – en als er één team in de Eredivisie daar mee om weet te gaan, is het Feyenoord wel.

Dat Kudus het liefste als aanvallende middenvelder speelt, en dat in de basis ook mogelijk is met Brobbey, lag volgens Schrueder ook al eens in de mogelijkheden. De spaarzame momenten dat Kudus en Brobbey samenspeelde, waren niet heel vruchtbaar. Aan de andere kant hebben de twee ook niet de kans gehad om in wedstrijdsituaties op elkaar ingespeeld te raken. Dat de Amsterdammers in Rotterdam een bewegelijke aanvallende middenvelder kunnen gebruiken, los van de invulling van de spitspositie, zorgt voor een pijnlijk kind van de rekening.

Mohammed Kudus als rechtsbuiten

Francisco Conceição stal in de eerste seizoenshelft de harten van de fans al met zijn Antonyaanse speelstijl. De Portugese dribbellaar kreeg een serieuze kans na de winterstop, mede door de afwezigheid van Kudus, Steven Berwijn en Steven Berghuis. Nu dat trio terug is voor de Klassieker, heeft Schreuder weer een nieuwe puzzel om te leggen. Dat er meer en gestructureerde Ajax-aanvallen ontstaan met Tadic als linksbuiten, kwam door de basisplaats van Conceição ook (weer) aan het licht.

Met een fitte Berghuis, Bergwijn en Kudus is het nog maar de vraag of die structuur ook in De Klassieker te vinden zal zijn. Dat het voetbalhart vraagt om Conceição, is meer dan logisch. Dat de Portugees nog jong is in zijn spel, onbevangen acties aan gaat en zich daardoor, naast schitterend vrij dribbelt, ook vaak vast loopt terwijl een simpelere optie beschikbaar is, is een onderdeel van het spel dat Schreuder en Ajax niet kunnen gebruiken in een grote wedstrijd.

Conceição is, net als Bergwijn, een speler die het veld breed houdt en het liefst van buiten naar binnen dribbelt. Dat die ruimtes al kleiner zijn en minder vaak voor komen met Kudus als spits, is een gegeven dat al wekenlang naar voren komt bij Ajax. Daardoor ligt er aan de buitenkant het meeste ruimte voor Ajax – en daar heeft het nu met Calvin Bassey, Owen Wijndal, Jorge Sánchez en Devyne Rensch (tegen Feyenoord geschorst, red.) alleen in de laatste een speler die de rust, voetballend inzicht en traptechniek heeft om de rol van Mazraoui/Blind in te vullen.

Kudus kan met zijn speelstijl echter ook in de drukte staan. Waar Conceição het overzicht verliest, Berghuis tussen de centrale verdediger, verdedigende middenvelder en back niet sterk en explosief genoeg is om deze van de bal te houden en het gecreëerde gat te gebruiken, heeft Kudus ook nog eens een uitstekende techniek om dat wel mogelijk te maken. Dat er daardoor ook meer ruimte komt voor back Sánchez, betekent niet dat je de Mexicaan ook elke keer aan moet gaan spelen als ‘ie diep gaat. Door als middenveld meer geduld te hebben aan de bal, kan er op die manier ook extra ruimte gemaakt worden voor de buitenspeler die je als Ajax-zijnde wel in balbezit wil hebben.

SC Heerenveen

PSV Eindhoven