Depay en Weghorst zorgen voor probleem bij Nederlands elftal

Memphis Depay en Wout Weghorst stonden opnieuw in de spits bij Oranje. Het Nederlands elftal lukte het in een onderling duel met Oostenrijk ervoor te zorgen dat de achtste finale van het EK werd gehaald. De 2-0 overwinning maakte Oranje ook groepswinnaar, waardoor het (waarschijnlijk) een gunstige tegenstander loot. Ondanks de positieve start, heeft De Boer nog flink wat werk te verzetten om ook na de wedstrijd tegen Noord-Macedonië indruk te blijven maken op het Europees kampioenschap. 

Door Bram Steenbeek

Het lukte het Nederlands elftal, ondanks de lage verwachtingen voorafgaand aan het EK, zich binnen twee wedstrijden te plaatsen voor de volgende ronde van het Europese eindtoernooi. De mannen van bondscoach Frank de Boer zorgden er met een spectaculaire openingswedstrijd tegen Oekraïne (3-2, red.) dat de Oranje-koorts binnen negentig minuten naar een nieuw hoogtepunt steeg. De ogenschijnlijk gemakkelijke overwinning op Oostenrijk (2-0) gooide nog wat olie op het Oranje-vuurtje, helemaal nu de wedstrijd tegen Noord-Macedonië een formaliteit is. De volgende ronde én de groepswinst zijn binnen voor Nederland, en dat allerbest denkbare scenario kan (opnieuw) Nederlands ondergang worden. 

Memphis Depay & Wout Weghorst bij het Nederlands elftal 

Het werd opnieuw de wedstrijd van twee Oranje-internationals: Denzel Dumfries leidde de strafschop in waarmee Memphis Depay het Nederlands elftal op voorsprong zette en zorgde in de tweede helft met zijn tweede doelpunt van het toernooi voor de 2-0 eindstand. Frenkie de Jong had zijn wondersloffen weer aangetrokken en dribbelde vooral in de openingsfase van de wedstrijd als een jong hert door de voetbalheide. Nadat de Oostenrijkers op het middenveld een aantal tactische veranderingen doorvoerden, werd dat spel van Oranje opeens ontregeld. 

Dat kwam vooral omdat in grote delen van het veld het Oranje niet lukte om, zoals in de openingsfase wel kon gebeuren, De Jong vrij te spelen mét ruimte voor zich. Dat lag voor een deel aan het gekozen speelsysteem van de Oostenrijkers, die ook in een 1-5-3-2-systeem opereerden en waardoor de ruimtes sowieso al beperkt(er) zijn dan wanneer je tegen een andere formatie start. Dat had echter ook een voordeel voor Oranje: er bestonden vanaf minuut één duidelijke koppeltjes, waardoor een tegenaanval inzetten moeilijk zou worden voor de Oostenrijkers. Desalniettemin lukte het de uitploeg alsnog om een aantal keer gevaarlijk uit te breken. De oorzaak van dat gevolg (counter tegen) ligt echter niet in de defensie of op het middenveld, maar in de aanval. 

Zoals veel aanvallen in de verdediging beginnen, zo starten de meeste verdedigende acties op het moment dat je als aanvaller de bal verliest. Tegen Oostenrijk gebeurde dat nogal vaak: Wout Weghorst had met 59% passingspercentage de minst succesvolle passes van Oranje. Memphis scoorde daarin hoger (73%), maar presteerde daarmee alsnog onder het teamgemiddelde (79%). Toch is het pijnlijk voor Oranje om vast te stellen dat gemiddeld 44% van de passes van de basiselftalaanvallers van Oranje tegen Oostenrijk naar de verkeerde kleur gingen. Dat bleek tegen Oostenrijk nog geen probleem, maar kan in een latere fase van het toernooi voor een groot Oranje-probleem zorgen. 

Spitsen in groepsfase EK 2020

Tegen Oostenrijk kwamen de aanvallen van Oranje voor een groot deel niet van de grond. Dat kwam door het balverlies van de Oranje-spitsen in de eerste fase van de opbouw. De twee spitsen van het Nederlands elftal laten zich in een zone van tien tot twintig meter over de middellijn terugzakken om aangespeeld te worden, de bal terug te kaatsen en zo het spel naar één van de zijkanten of via het centrum voort te zetten. Tegen Oostenrijk ging het daar al vaak mis: Memphis anticipeerde niet op de acties van Weghorst, die op zijn beurt slordig in de passing was en zich moeilijk vrij kon bewegen tussen de drie centrale verdedigers, een wingback én een verdedigende middenvelder. Voor Memphis, die in zijn passing wel secuurder was dan Weghorst maar geen geslaagde actie maakte tegen Oostenrijk, gold eigenlijk hetzelfde. Daardoor krijg je het volgende op balaanrakingen gebaseerde positiemap van de Oranje-spitsen tegen Oostenrijk. 

Posities Memphis en Weghorst tegen Oostenrijk (bron: WhoScored)

Wat je ziet is dat het grootste gedeelte van het balbezit van de Oranje-spitsen in de eerste zone van de opbouw is. Het grote, groene vlak aan de linkerkant zijn de meeste balaanrakingen van Memphis, het kleinere bolletje in het centrum zijn de meeste balaanrakingen van Weghorst. Kijk je naar de balaanrakingen van Memphis en Weghorst in de wedstrijd tegen Oekraïne, dan zie je een ander profiel – en ook de reden waarom daar het aanvalsspel wél van de grond af kwam.

Posities Memphis en Weghorst tegen Oekraïne (bron: WhoScored)

De belangrijkste reden van het verschil in balbezitposities van Weghorst en Memphis is terug te leiden naar de eerste fase van de opbouw. Gemiddeld gezien passten Weghorst (81%) en Memphis (85%) veel beter in de wedstrijd tegen Oekraïne dan tegen Oostenrijk. Op het moment dat de bal van de spitsen in de eerste fase van de opbouw goed is, kunnen de Oranje-aanvallers verder lopen en vaker de tweede fase van de aanval (rondom de zestien) in balbezit komen. Lijden de spitsen zoals tegen Oostenrijk veel balverlies in die fase, dan kom je als spits ook veel minder in die positie – en je krijgt een tegenaanval om de oren na het balverlies rond de middellijn. 

Donyell Malen

Dat het grootste gedeelte van de 17 miljoen bondscoaches in ons land riepen om Donyell Malen in plaats van Weghorst is daar een logisch vervolg van. De spits van PSV had niet lang nodig om een impact te hebben tegen Oostenrijk met een assist op Dumfries, waardoor je snel geneigd bent te zeggen dat Malen een betere optie is dan Weghorst in de punt van de aanval. Nog voordat het EK begon, kon je al voorspellen dat Malen in de groepsfase meer dynamiek in de Oranje-aanval kon brengen. De prestaties van Malen in de wedstrijd tegen Oostenrijk geven echter een vertekend beeld. 

Malen kwam in het veld op het moment dat Oostenrijk jacht maakte op de gelijkmaker en dus (veel) meer ruimte weggaf in vergelijking met het begin van de wedstrijd. Op het moment dat je met twee dezelfde types (Malen – Memphis) voorin speelt, en dus overwegend over de grond moet combineren, krijgt Malen de kans niet om zo’n diepgaande loopactie te maken zoals de PSV’er dat deed voordat hij zijn assist op Dumfries gaf. Sterker nog: op het moment dat je Malen in de eerste helft in de eerste fase van de Oranje-opbouw zou aanspelen, had hij meteen drie tegenstanders in zijn nek, geen ruimte om zich eruit te dribbelen én is hij ook op fysiek vlak in het nadeel. Met andere woorden: in die fase van de wedstrijd heb je nu eenmaal meer aan een fysiek sterke spits dan een snelle dribbelaar – die er al staat. Daarom kiest De Boer er ook voor om Malen achter de hand te houden voor als de ruimtes wél achter de verdediging ontstaan en zal Weghorst (of Luuk de Jong) tegen mindere ploegen altijd in de basis starten. 

Spitsenprobleem 

Dat is natuurlijk wel op voorbehoud dat Weghorst en Memphis hun niveau uit het eerste groepsduel tegen Oekraïne snel weer oppikken. Sterker nog: dat is noodzakelijk op het moment dat je verder in het toernooi komt en sterkere tegenstanders treft. Hoewel de spelers van Oostenrijk over het algemeen in de (sub)top van de Bundesliga spelen, lukte het de ploeg niet om het doel van Maarten Stekelenburg hevig onder vuur te nemen – wat weer een plusje is voor de driemansdefensie van De Boer. Veel van die dreigingen van Oostenrijk hadden dus voorkomen kunnen worden op het moment dat Weghorst en Memphis hun aanvalsspel zorgvuldiger invullen op het moment dat ze in de eerste fase van de opbouw de bal krijgen én door beter op elkaars bewegingen te anticiperen zodat er een wisselwerking ontstaat in plaats van twee mannen in de punt van de aanval. 

Op het moment dat je tegen (met alle respect) Oostenrijk en Oekraïne deze fouten maakt, worden ze dus niet meteen afgestraft. Stuit je in de achtste finale (of later in het toernooi) op toplanden zoals Duitsland, Portugal of Frankrijk en het positiespel van de spitsen is nog steeds niet op orde, dan kun je er gif op innemen dat deze toplanden wel weten hoe ze om moeten gaan met een omschakelmoment vanaf het middenveld.