Álvarez-vraagteken in aanloop naar bekerfinale

Ajax-trainer John Heitinga beleeft een déjà vu. De hoofdtrainer, die voorlopig tot het einde van dit seizoen voor de groep staat, liet in de competitiewedstrijd en halve finale van de beker tegen Feyenoord zien dat hij een snelle leerling is. Na een 3-0 nederlaag in Eindhoven, zal Ajax uit een ander vaatje moeten tappen in de bekerfinale. Een andere rol van Edson Álvarez kan daar doorslaggevend voor zijn.

Bekerfinale tussen Ajax en PSV

Ajax staat aan de vooravond van een toekomstbepalende periode. De Amsterdammers verloren de belangrijke wedstrijd van PSV en staan drie punten achter op de Champions League voorronde-plek. De KNVB Beker is de enige overgebleven prijs voor de mannen van John Heitinga.

De hoofdtrainer, die na het ontslag van Schreuder een contract tot aan het einde van dit voetbaljaar tekende, kan daarvoor putten uit een andere verloren, maar daarna gewonnen topwedstrijd.

Tegen Feyenoord ging het in de competitie immers ook mis. De formatie van Arne Slot wist, net als PSV in Eindhoven, de Amsterdamse aanvalsmachine uit te schakelen. Simpelweg door te doen wat Ajax in het eerste deel van de eerste helft niet lukte: ervoor zorgen dat de tegenstander niet in het spel lkomt.

Steken in de Ajax-opbouw

Dat deden de ploegen op een andere manier, maar wel via dezelfde basis. Ajax werd vroeg onder druk gezet zodat spelers als Calvin Bassey en Edson Álvarez, in principe de zwakste schakels in de Ajax-opbouw, zo veel mogelijk in balbezit komen.

Dan weet de tegenstander bijna zeker dat er iets mis kan gaan in een situatie waarin vooral concentratie, techniek en zorgvuldigheid is gevraagd. Bij Bassey vallen die zaken, hoewel al minder dan in zijn eerste half jaar, extra op.

Álvarez kan door zijn Mexicaanse ‘mes-tussen-de-tanden’-mentaliteit veel compenseren, maar heeft in balbezit Ajax over het algemeen teveel balcontacten nodig voordat er een pass komt – en je dan al te langzaam bent in de omschakeling om écht te kunnen profiteren.

Het belangrijkste: op het moment dat één van de spelers in de as een verkeerde pass geeft en Ajax staat in de ‘aanvallende modus’, kan een tegenstanders door de linies snijden als een mes door warme boter.

Heitinga’s fout tegen PSV

Het eerste kwartier van de competitiewedstrijd tegen PSV neemt de reden met zich mee dat Heitinga het gevoel kreeg te moeten ingrijpen. Die ingreep, de wissel van Brian Brobbey voor Bassey, bleek om meer dan één reden niet de juiste.

De trainer van Ajax zette Florian Grillitsch, die het spel op een andere manier verdeelt dan Álvarez en zelfs Kenneth Taylor kunnen, in het centrum, liet Klaassen naar het centrale middenveld zakken en haalde daarmee niet alleen degene met de juiste pass- en technische mogelijkheden uit het hart van de opbouw (Grillitsch).

Het zorgde er ook voor dat Ajax met een (veel) te offensief middenveld ging spelen – en het daarmee een PSV met een krachtpatser als Ibrahim Sangaré eigenlijk in de kaart speelde. Eén onderschepping of gewonnen (lucht)duel was daarna al genoeg om een defensie, waar toen een van nature middenvelder speelde, onder druk te zetten (en daarna twee keer doeltreffend te breken).

Heitinga’s goedmakertje

Er valt natuurlijk ook veel te zeggen voor de aanvallende wissel in het Phillips Stadion. Buiten kijf staat wel dat de Amsterdammers hun opgebouwde dominantie in de eerste helft niet konden voortzetten zonder Grillitsch op het middenveld. Daarbij dwongen de Amsterdammers zichzelf ook een stuk hoger op het veld te gaan staan – anders staat Brobbey ook zo op een eiland.

Het gevolg daarvan was enorme ruimte waar Xavi Simons zijn actie kon maken die tot de penalty leidde.

Eenzelfde situatie maakte Ajax al een keer eerder mee onder Heitinga. Destijds was Feyenoord de tegenstander in de eigen Johan Cruijff ArenA. Het contrast tussen dat competitieduel en de wedstrijd in de halve finale van de KNVB Beker kon bijna niet groter.

Het resultaat was er ook naar: in plaats van aanvallend ten onder, ging Ajax gecontroleerd en voor Amsterdamse begrippen bijna defensief richting de overwinning.

Andere klus, hetzelfde recept

Daarmee kom je tot de conclusie dat Ajax opnieuw volledig tegen de natuur in zal moeten spelen om zicht te hebben op een resultaat. Niets ten nadelen van Álvarez; ook met de Mexicaanse verdediger annex verdedigende middenvelder gaat Ajax er niet voor zorgen dat er, hoe hoog de druk ook is, altijd een opbouw van achteruit te verwezenlijken valt.

Waar de Mexicaan wel voor kan zorgen, is hetgeen wat Ajax in de eerste helft in de problemen bracht. Heitinga gaf het voor de wedstrijd nog aan: Ajax moest ervoor zorgen dat PSV in eerste instantie niet in de posities kwam om een voorzet te geven. Dat kan door met een voetballende controleur -voor de bekerfinale waarschijnlijk Grillitsch.

Dat kan effectiever door op het middenveld een sta-in-de-weg te zetten, zoals Ruud van Nistelrooij deed met Sangaré.

Álvarez-vraagteken

Bassey mocht het 45 minuten proberen als Álvarez-vervanger. Na de vervanging van de Engelsman werd de veldbezetting van Ajax anders. Of dat de situatie beter maakte voor de Amsterdammers, is aan te twijfelen. Ajax speelde in Eindhoven echter nog steeds met een opstelling die erop ingesteld was om te voetballen. Misschien wel te domineren.

Dat bleken niet alleen dit seizoen koren op de molen van een PSV met Luuk de Jong in de spits. Het is niet de vraag of, maar waar Álvarez het beste terug kan keren in de basisopstelling van de Amsterdammers – en hoe Bassey zou spelen met een stofzuiger als Álvarez voor z’n neus.

De Mexicaans international bewijst voor het eerst sinds zijn komst zijn meerwaarde als centrumverdediger – afgaande op het gemis van Álvarez in het competitieduel tegen PSV. Als meest controlerende middenvelder zónder creatieve rol, bewees de Mexicaan van nog grotere waarde te zijn voor Ajax.

Om voort te borduren op de Heitinga-gedachtegang: als je de passlijn(en) voor Veerman dicht zet, kan ‘ie de buitenspelers die De Jong in stelling moeten brengen ook niet bereiken. Álvarez bewijst nog altijd het beste te zijn in dat onderdeel van het voetbal – niet alleen binnen zijn spelersprofiel, maar ook de selectie van Ajax. Daar zitten heel veel middenvelders die een pass kunnen geven, maar heel weinig die dreiging eruit halen voordat het gevaarlijk wordt.