Frenkie de Jong staat tegenover bizarre tegenstander

Frenkie de Jong is sinds zijn entree bij Ajax een klasse apart in het Nederlandse voetbal. De 24-jarige middenvelder van FC Barcelona is bezig aan zijn derde seizoen in Spanje. Dat zou het moment moeten zijn dat Frenkie het team gaat dragen, maar zowel bij Barça als bij het Nederlands elftal komt het spel van de creatieve middenvelder moeilijk op gang. Dat komt vooral door de tegenstand die hij ervaart, maar niet van de opponenten op het veld. 

Frenkie de Jong was op jonge leeftijd al een fenomeen bij Ajax en het Nederlands elftal. De middenvelder uit Arkel stapte nog voor zijn doorbraak bij Willem II over naar het tweede elftal van Ajax, waar hij zich binnen één jaar naar het eerste team van Erik ten Hag speelde. Het duurde daarna niet lang voordat heel de Eredivisie en de rest van voetbalminnend Nederland in een Frenkie-polonaise over de velden liepen. Eindelijk was daar weer zo’n middenvelder. 

Frenkie de Jong

Zet je de kwaliteiten van Frenkie de Jong op een rijtje, dan valt je broek op je enkels van verbazing. De middenvelder heeft de rust aan de bal die Clarence Seedorf ooit tentoonstelde. Als je De Jong ziet passen, zie je Wesley Sneijder daar in terug. Het was een opluchting dat er na Rafael van der Vaart nog steeds een middenvelder kon komen met zo’n fabelachtige techniek. Om maar te zwijgen over het overzicht waarmee Phillip Cocu in het verleden de Europese velden veroverde. 

Dat leverde de middenvelder niet alleen een chronische complimentenregen op. Een toptransfer lag ook voor hem in het verschiet. FC Barcelona was vanaf jongs af aan de favoriete club van de Oranje-international en betaalde dik tachtig miljoen euro om de Ajax-middenvelder naar het Camp Nou-stadion te halen.
Sinds de entree van De Jong in Catalonië is er vooral veel bij de club gebeurd. Ondanks de bestuurlijke onrust, de trainerswisselingen, de financiële situatie en het vertrek van sterspelers zoals Luis Suárez, Antoine Griezmann en vooral Lionel Messi bleef er bijna één constante factor over bij FC Barcelona: Frenkie de Jong start altijd in de basis. 

Joker van FC Barcelona

Net zoals bij Ajax speelde De Jong bij FC Barcelona ook op verschillende posities. De afgelopen jaren kwam hij als verdedigende middenvelder, aanvallende middenvelder, controlerende middenvelder, mid-mid, centrale verdediger en zelfs even als buitenspeler in actie voor de Catalanen. Daarmee is hij eigenlijk de natte droom voor elke voetbaltrainer: De Jong kan je als een joker in het veld inzetten op het moment dat er (personele) problemen zijn. 

Een voetballer met exceptionele kwaliteiten zoals De Jong kan inderdaad overal voetballen. Of dat zijn ontwikkeling ten goede komt, is een tweede. Sinds zijn entree in La Liga (2019, red.) heeft De Jong nog geen kans gekregen om één positie van FC Barcelona helemaal ‘eigen’ te maken. Met het vertrek van grote spelers en het feit dat belangrijke krachten zoals Sergio Busquets op leeftijd raken, worden er op dit moment steeds meer ogen gericht op de Nederlandse middenvelder. 

Opnieuw: een logisch gevolg van de situatie waarin De Jong zit. Op het moment dat je een vijfjarig contract tekent en je gaat je derde contractjaar in, dan wordt het tijd om te leveren. Op dit moment lukt dat Frenkie echter nog niet zo goed dat hij ervoor kan zorgen dat het middenveld van FC Barcelona zodanig (creatief) draaiende is dat er belangrijke overwinningen in La Liga en de Champions League kunnen worden geboekt. 

Xavi en Iniesta

Om de woorden van Koeman maar te parafraseren: dat laatste kun je ook niet verwachten met een team zoals er nu staat bij FC Barcelona. De Catalaanse hoogtijdagen van Xavi en Andrés Iniesta zijn voorbij. Toch hoor je die twee namen (logischerwijs) terug op het moment dat het over De Jong bij FC Barcelona gaat. De twee ijkpunten uit het verleden leggen de lat hoog voor de Nederlandse middenvelder, die er voor een deel iets aan kan doen dat hij daar nu (ver) onderdoor gaat. 

Ja, De Jong heeft meer op zijn onnatuurlijke dan natuurlijke positie gespeeld de afgelopen seizoenen. Ja, de selectie van FC Barcelona heeft een jasje uitgedaan. Ja, Xavi en Iniesta waren twee voetballers van de buitencategorie waaraan moeilijk te tippen is. En nee, al dit bovenstaande is nog geen reden om al vier jaar dezelfde vooracties te maken, dezelfde ruimtes op te zoeken en dezelfde weg-draai-acties in te zetten. 

Daarmee is het belangrijkste deel van Frenkies spel, zijn onvoorspelbaarheid die ervoor zorgde dat hij überhaupt kon uitblinken met steekpasses en dribbbels, uit het wedstrijdbeeld verdwenen. Waar het eerst onmogelijk leek om De Jong af te stoppen, houden tegenstanders nu ‘aan de poort’ al rekening met de acties van De Jong. Daardoor blijft de middenvelder hangen in de balletjes ophalen bij de defensie, rondkijken en concluderen dat je geen aanvallende (dribbel)actie-mogelijkheden hebt en dan maar voor een balletje breed of terug kiest – en je dus moeilijk tempo in je aanvallen krijgt. 

Belangrijkste Barcelona-tegenstander

Daardoor wordt De Jong naast de belangrijkste bron van creativiteit op het Barcelona-middenveld ook de grootste tegenstander van zichzelf. Het belangrijkste verschil tussen Xavi, Iniesta en Frenkie is niet hun verschillende speelstijlen, de fase van hun carrière of hun medespelers. Xavi en Iniesta hadden het talent om midden in de drukte tot acties en passes te komen die zij met meer ruimte ook konden maken. Daardoor hoefde Xavi zich niet uit te laten zakken tot achter de voorste linie van de tegenstander om de bal te vragen. Daar zette hij maar een paar stappen voor opzij, zoals Frenkie dat deed bij Ajax. 

Dat De Jong het in een team zoals Barcelona nog niet lukt om die rol aan te nemen, ligt vooral aan de manier waarop de middenvelder de afgelopen jaren is ingezet. Daardoor heeft hij nooit vastigheden kunnen creëren die spelers als Xavi en Iniesta konden ontwikkelen doordat ze jarenlang op dezelfde positie – en dus in dezelfde spelsituaties – terecht kwamen en daardoor beter werden in wat ze al bovengemiddeld deden. 

Door deze focusmogelijkheid niet aan te bieden, maak je inderdaad een completere voetballer van De Jong. De vraag is: heeft hij dat wel nodig? Natuurlijk heeft hij de snelheid en het fysieke gestel om een dynamische middenvelder te zijn en is het handig als ‘ie nog een keer een bal in het doel ramt. Aan de andere kant: zonder een type De Jong die zich in de drukte aanbiedt, kan het befaamde Barcelona-spelletje nooit van de grond komen. Sterker nog: op het moment dat De Jong als joker wordt ingezet in plaats van velddarteler, zal hij vooral tegen zichzelf blijven voetballen.