‘Netflix-samenleving’ nekt Eredivisie: “Topclubs spreken ook niet meer aan”

De Eredivisie staat meer dan ooit onder druk. Het niveau is in rap tempo afgenomen, de financiële middelen van veel clubs zijn beperkt en als gevolg daarvan lopen de stadions in Nederland leeg. Anno 2018 zijn er wekelijks duizenden niet bezette stoeltjes waarneembaar in ons voetbalgekke land. SoccerNews.nl ging op onderzoek uit.

Door: Klaas Jan van der Veen

In oktober 2017 publiceerde EenVandaag een pijnlijk onderzoek. Bij maar liefst tien van de achttien huidige Eredivisie-clubs is het aantal toeschouwers in de afgelopen vijf seizoenen gedaald. Vitesse is de negatieve trendsetter met 18% procent, maar ook bij beoogde concurrenten als FC Twente (17%), sc Heerenveen, AZ (14%) en FC Groningen (11%) zijn de cijfers sterk gedaald. ADO Den Haag, Willem II, Heracles Almelo, Roda JC en zelfs PSV noteerden eveneens een min. Welgeteld drie clubs zijn in deze periode naar een plus gegaan: Excelsior (17%), FC Utrecht (10%) en PEC Zwolle (8%). Sporteconoom Pieter Nieuwenhuis sprak om die reden van ‘alarmfase 1’.

Verschillende clubs hebben hun zorgen reeds uitgesproken. Zo ook sc Heerenveen, dat in het tijdperk Riemer van der Velde in iets meer dan tien jaar een gloednieuw stadion uitbouwde naar een capaciteit van ruim 26.500 plaatsen. Op verzoek van de fanatieke supporters is er zelfs een groot staanvak ontstaan op de Noordtribune. Feit is dat er in Friesland ook steeds meer lege plaatsen zichtbaar zijn. Tiemen Korvemaker, voorzitter van supportersvereniging FeanFan, noemt dat ‘een totaalpakket aan factoren’. “Het voetbal bij Heerenveen en eigenlijk de gehele Eredivisie is te vaak te slecht. Dat is al een paar jaar zo. Een keer een slechte wedstrijd kan er best tussen zitten, maar het is bijna standaard aan het worden.”

Veel onbezette stoeltjes in het Abe Lenstra Stadion

Korvemaker merkt de impact hiervan in Heerenveen. “De mensen kijken er dan misschien toch nog naar uit dat Ajax, PSV of Feyenoord op visite komt met klinkende namen, maar ook die topclubs zijn niet zo goed meer. In een jaar of tien is de Eredivisie zó verslechterd dat ook die tegenstanders niet meer aanspreken. Vijftien jaar geleden kwam er een Ajax met een Van der Vaart, een Sneijder en eerder een Van der Sar op bezoek. Maar nu heb ik bijna een programmaboekje nodig om te kijken wie wie is. Je kunt stellen dat de Eredivisie in tien jaar tijd sterk is verslechterd en dat de competitie daardoor geen aantrekkingskracht meer heeft op mensen.”

AZ

Ook bij een club als AZ, toch al jarenlang een voorbeeldclub in Nederland, zijn de aantallen gedaald. Voorzitter Matthijs Keuning van supportersgroepering Victoria Alkmaar merkt ook dat het gedaalde niveau van invloed is. “We zijn natuurlijk geen topclub, maar doen wel mee om de topplaatsen en komen ook vaak ver in Europa. Het kampioenschap in 2009 was natuurlijk extreem goed en dat heeft ontzettend veel mensen getrokken, zoals ook het nieuwe stadion voor veel extra aandacht zorgde. Mensen zijn nieuwsgierig en willen erbij horen als het goed gaat, maar ten opzichte van die jaren is het nu wat minder. Je merkt dan toch dat de fans, of zelfs gewoon voetballiefhebbers, toch vooral voor het mooie voetbal kwamen en niet zozeer voor AZ. Die groep is nu dus weer afgehaakt.”

Keuning vindt dat op zich niet schrikbarend, omdat het effect van het nieuwe stadion ‘kunstmatig’ was. “Je moet niet vergeten dat we in 2006 uit de Alkmaarderhout kwamen met 8000 mensen en naar een stadion zijn gegaan waar er 17.000 in kunnen, dus we zijn ineens verdubbeld. Het is niet zo dat de aanhang destijds in één maand verdubbeld is.” De AZ-supporter ziet ook de verschillen per wedstrijd: “AZ-VVV of -Excelsior is minder populair dan AZ-Utrecht of Heerenveen, laat staan tegen de clubs uit de traditionele topdrie. De trend is dat mensen nu aan cherry picking doen. Zelfs seizoenkaarthouders pikken niet meer alle wedstrijden mee. Dat is ook wel weer een maatschappelijke trend denk ik. Mensen hebben of maken het zichzelf heel druk. Ze willen ook naar een concert of festivals, en in elke stad heb je veel meer activiteiten dan vijf of tien jaar geleden.”

AZ had zelf ook toekomstgerichter moeten zijn, zo meent Keuning. “We zijn wat jaren uitverkocht geweest in de eerste vijf jaar, met in 2009 het kampioenschap als hoogtepunt. Je had relatief weinig nieuwe aanwas, want je kon geen los kaartje kopen. Op de lange termijn is dat natuurlijk niet slim geweest. Je kon niet één of twee wedstrijden bezoeken, terwijl dat wel de manier is waarop je begint bij een club. Je gaat niet van nul naar een seizoenkaart, maar eerst ga je met vrienden of je vader naar een paar wedstrijden. Pas na enkele jaren koop je dan een seizoenkaart. Dat heeft de nieuwe aanwas tegengehouden.”

Ook bij FC Groningen is de daling enorm

Aanvangstijden

Nederland is een land waar attractief en dominant voetbal bij wijze van spreken is uitgevonden, maar het dalende niveau is niet de enige reden van de steeds leger wordende voetbalstadions. Korvemaker van FeanFan wijst ook op de variatie aan speeltijden in de Eredivisie, zoals de vrijdagavond, zaterdag 20:45 uur en zowel de vroege als late wedstrijd op zondag. “Dat zijn tijden die voor het publiek niet aantrekkelijk zijn, dat zijn rare tijden. Als je vierde staat, je mooie wedstrijden ziet of de tegenstander is geweldig, dan zit het stadion om half vijf ook wel vol op zondag, maar nu begint men te denken: ‘Nu heb ik er helemaal geen zin meer in’.”

Problemen met de aanvangstijden waren tien tot vijftien jaar geleden nog geen item. Keuning: “Als seizoenkaarthouder kon je erop aan dat van de zeventien thuiswedstrijden een stuk of dertien op de voorkeursdag van je club werden gespeeld. Dan mis je maar een wedstrijd of drie als je op de andere dag zelf moet voetballen of werken, maar nu is het ongeveer fiftyfifty waaronder vaak ook nog één vrijdag, een doordeweekse speelronde en een deel op vervelende tijden. Dan zeg je de seizoenkaart op omdat je toch al de helft mist. Dan koop je weliswaar een paar losse kaarten, maar dat kost je toch weer een seizoenkaarthouder. Het is daardoor moeilijker geworden om de stadions te vullen.”

FOX Sports

Korvemaker ziet nog een derde factor. “We leven in een soort Netflix-samenleving. Mensen willen veel vaker beslissen wat ze willen kijken en op welk moment. Het ‘tv on demand’ is op televisie zes à zeven jaar ingezet en dat zie je ook in de sporten terugkomen. Gaat een ander mij vertellen dat ik zaterdagavond om kwart voor acht een wedstrijd moet kijken? Dat was niet gebeurd als het voetbal goed zou zijn, er een goede sfeer hangt, want dan wil je erbij horen. Nu beginnen ook andere irritaties te spelen. Als mensen in de rust een kop koffie of een snack willen halen, dan is de wedstrijd alweer vijf minuten bezig. Als alles goed gaat accepteer je dat, maar nu wil men dat niet meer.”

FOX Sports is wat dat betreft ideaal. Fans kunnen hun club tegenwoordig voor een lage prijs op televisie of zelfs de mobiele telefoon volgen. “Als je het gewoon leuk vindt om een club te volgen moest je vroeger naar het stadion en misschien kon je radio luisteren, maar het is nieuw dat je voor een tientje per maand alles kunt zien”, beaamt Keuning, die ook de vergrijzing in Nederland als aandachtspunt noemt. “Een kaartje voor één wedstrijd is veel duurder, dus de voetballiefhebber die vroeger naar het stadion ging kiest nu misschien vaker voor de tv. Zeker als het tijdstip niet heel handig is, of in de winter als het koud is.”

FC Twente-supporters protesteren tegen aanvangstijden: “F*X OFF!”

Is deze ontwikkeling gunstig voor de voetballerij? Zou FOX Sports er verstandig aan doen om niet meer alle wedstrijden uit te zenden zoals in Engeland? Korvemaker vindt van wel. “Alleen zijn de tv-inkomsten wel een van de belangrijkste inkomsten voor de club. Voor de supporters en de voetbal- en stadionbeleving zou het beter zijn als er geen FOX zou bestaan, maar we moeten wel realistisch zijn: voor Heerenveen is het een belangrijke bron aan inkomsten.” Niet alleen het voetbal heeft er last van. “Vroeger zat je plat voor het schaatsen, maar nu duurt dat een hele middag… Je kunt nu een week lang álles kijken op tv. Je kunt stellen dat je een sport daarmee kapot maakt. Dat is de doodsteek voor de stadionbeleving, daar ben ik zeker van.”

Supporterscollectief

Verschillende supportersverenigingen zijn daarom samengekomen in het Supporterscollectief. Keuning is actief namens dit orgaan, dat meer dan ooit kritisch naar het speelschema kijkt. “FOX heeft niet voor niets al een balletje opgegooid om op zondagavond te voetballen.” Hij is wel reëel: “Een club maakt een rekensom dat misschien één thuis- en uitwedstrijd op de zondagavond valt. Misschien moet je het dan maar doen, want voor die paar miljoen koop je weer twee leuke spelers. Daar zijn de supporters ook weer blij mee omdat het niveau omhoog gaat en het goed is voor de competitie. Het draait uiteindelijk toch om geld, al hebben we ook een gemeenschappelijk belang omdat ook FOX een vol stadion aantrekkelijker vindt. Als Supporterscollectief willen we dat zoveel mogelijk op normale tijden wordt gespeeld: zaterdagavond 20:00 uur of zondag 14:30 uur. Hoe meer je daarvan afwijkt, hoe onwenselijker het is.”

Het supporterscollectief gaat ook gesprekken aan met verantwoordelijke partijen. De KNVB heeft inzage gegeven in de samenstelling van het speelschema, en daarin maakt men stappen. “Volgend jaar heb je bijvoorbeeld twee doordeweekse speelrondes en die hebben ze in april gezet wanneer het warmer en langer licht is. Ze proberen tevens om duels met veel reistijd zoals Groningen-Roda niet meer op zondag half één te zetten, maar dit lukt niet altijd omdat er nog veel meer factoren meespelen.” Ook FOX Sports heeft ingestemd met een gesprek. “Dat zal niet meteen betekenen dat de tijden gewijzigd worden, omdat dat ooit zo contractueel is afgesproken met de clubs, maar het lijkt ons ook goed om te vertellen hoe wij er als supporters tegenaan kijken. We zijn ook wel nieuwsgierig naar hun afwegingen. Uiteindelijk zijn het overigens de clubs die bepalen wanneer er gespeeld wordt.”

Veel lege plekken in Heerenveen tegen Excelsior

De toekomst

Korvemaker is als voorzitter van FeanFan sceptisch. “We stevenen af op een jeugdcompetitie met zelf opgeleide jeugdspelers die vertrekken als ze een beetje kunnen ballen. Wat dat betreft zie ik het somber in. Het is niet aantrekkelijk genoeg. Maar je kunt er wat aan doen door in ieder geval op een fatsoenlijk tijdstip te spelen, je gastvrij op te stellen als club door middel van een goede muzikale omlijsting, leuke activiteiten te organiseren en er echt een avondje uit van maken. Fors investeren in eigen jeugd, dat vinden de mensen mooi. Het gaat niet snel beter worden, maar biedt de mensen in ieder geval een mooie voetbalavond. Het topvoetbal volgen ze dan wel op tv.”

Het aantrekkelijk maken van de entreeprijzen is een mooi begin, vindt Korvemaker. “Als huishouding met twee kinderen betaal je honderd euro om naar het stadion te komen. Als het dan niet om aan te gluren is, dan kom je niet weer. Zeker als de tijden ook nog eens raar zijn, de catering slecht is en er niets te doen is in de rust. 25 euro voor één kaartje is dan gewoon heel veel geld.” Een optie is om variatie aan te brengen. “Zelfs een club als FC Barcelona hanteert voor elke wedstrijd een andere prijs. Dus maak het als club voor de supporters aantrekkelijk qua prijs.”

Keuning onderstreept die visie. “Clubs moeten in het stadion zorgen voor een beleving en ervaring die je niet op tv krijgt. Je ziet dat het minder vanzelfsprekend is om zomaar naar het stadion gaat, je moet mensen echt meer verleiden. De groep die ongeacht tijdstip, tegenstander en het weer komt is gewoon kleiner. Bij veel clubs té klein om de stadions te vullen.” Toch blijft hij optimistisch. “Eigenlijk doen we het nog steeds goed voor een land met relatief weinig inwoners. Het voetbal is niet altijd van hoog niveau, maar wel vaak aantrekkelijk en verrassend. De stadions zijn bovendien modern met goede faciliteiten voor supporters en sponsoren. Daar zijn veel competities jaloers op.”