Blunderende De Boer legt bom onder EK2020

Frank de Boer hoopte met het Nederlands elftal op het EK2020 te verrassen met een nieuwe tactiek. De bondscoach van Oranje keek echter niet af bij oude meester Louis van Gaal en lijkt na één oefenwedstrijd de belangrijke poppen in zijn selectie aan het dansen te hebben. 

Frank de Boer kreeg van de KNVB de kans om zijn carrière een nieuwe impuls te geven. De voormalig keuzeheer van onder andere Ajax, Crystal Palace en Internazionale kreeg in Zeist het vertrouwen als de opvolger van de naar FC Barcelona vertrokken Ronald Koeman, die Oranje naar het eerste eindtoernooi in zeven jaar leidde maar voor een dienstverband in het Camp Nou-stadion het EK miste. De Boer bleek dus in de ogen van de hoge heren in Zeist de ideale opvolger voor de Zaandammer. Het positieve gevoel dat ontstond rondom Oranje met Koeman als bondscoach, verdween nog voordat De Boer voor zijn eerste wedstrijd als bondscoach stond. 

Frank de Boer en het Nederlands elftal

De aanstelling van De Boer zorgde nog voor de presentatie van de bondscoach voor een vloedgolf aan kritiek. De meeste mensen herinneren de voormalig coach van Ajax als mislukte trainer bij Crystal Palace, Internazionale en Atalanta United. De KNVB zag echter vooral de vier jaar dominantie bij Ajax die De Boers trainerscarrière een superstart gaven. In die tijd zagen mensen ook de tegenwoordige bui boven het Nederlands elftal al hangen. De Boer staat niet bekend om zijn sprankelende voetbal, maar probeert de wedstrijd vanuit balbezit te controleren en vanuit die positie de overwinning binnenslepen. Dat dit concept wel bij de grootste club van de competitie, maar niet bij ander soort clubs werkt, kwam de trainer achter in het buitenland. Gelukkig (voor hem) was de KNVB bereid om hem alsnog de kans te geven om zich te bewijzen aan de buitenwereld. 

Tot nu toe gaat De Boer dat echter niet goed af. Toegegeven: de coach stapt niet op het meest gemakkelijke moment in bij het Nederlands elftal. De oud-trainer van Ajax kan het eigenlijk alleen maar minder gaan presteren dan Koeman. Dat laatste is niet alleen het geval; ook het spel van Oranje maakte een duik richting het negatieve. Alleen na de wedstrijd tegen Italië in de Nations League (1-1, red.) kreeg De Boer de complimenten. En dat blijkt, met de wijsheid van nu, misschien wel het pijnlijkste moment van De Boer als bondscoach van Oranje. Niet omdat het resultaat in een keer positief uitviel voor De Boer, maar meer omdat het hem het vertrouwen gaf om een tactische stunt in te plannen voor het EK. De Boer hield echter met één zaak geen rekening, een waar zijn leermeester op wel in wist spelen. 

Louis van Gaal

Je kunt de vergelijking niet missen. De Boer probeert het kunstje dat Louis van Gaal voorafgaand aan het WK van 2014 in Brazilië ook probeerde. De inmiddels gestopte topcoach leidde Oranje ongeslagen naar het WK, maar besloot voor de eindronde een tactische aanpassing te doen. Volgens Van Gaal had het Nederlands elftal op dat moment niet de kwaliteiten om in het klassieke Hollandse systeem te spelen en schakelde hij over naar het 1-5-3-2-systeem waar Nederland ook tegen Schotland (2-2) en dus Italië aantrad. De derde plek op het WK van 2014 bewijst dat het concept van Van Gaal wel degelijk werkte, maar is de speelstijl allerminst een garantie op succes met De Boer aan het roer. 

De belangrijkste beslissing van Van Gaal rondom de tactiek voor het WK 2014 had immers weinig met de tactiek te maken. De Boer bevindt zich eigenlijk in dezelfde situatie: de bondcoach heeft een selectie die overwegend in een 1-4-3-3-variant speelt bij hun clubs en niet bekend is met een 1-5-3-2. Van Gaal besloot vóór het bekendmaken van de speelstijl met sterspelers Robin van Persie en Arjen Robben zijn plannen te bespreken. De toenmalig bondscoach wist dat hij Van Persie en Robben aan zijn kant moest hebben om de kleedkamer te overtuigen dat 1-5-3-2 de weg naar succes was. Dat lukte de Tulpengeneraal met een derde plek op dat WK als gevolg. 

De aanloop naar dat WK had wel weer wat weg van de aanloop naar het EK van dit jaar. Er is echter één groot verschil: De Boer heeft klaarblijkelijk niet de tijd genomen om met de sleutelspelers in zijn selectie te gaan zitten om zijn plannen nader toe te lichten. Natuurlijk: de algemene besprekingen zijn wel gehouden, maar het voorwerk, de basis van het succes van Van Gaal, werd overgeslagen. Anders laten Matthijs de Ligt en Memphis Depay, twee grote mannen voor het aankomende EK, zich niet negatief in de media uit over de gekozen tactiek en wordt er nu al geschreven over een switch naar de oude, vertrouwde Hollandse School. 

Vloeken in de kerk

Daar komt ook nog bij dat Van Gaal niet alleen in tactiek, maar ook in de manier van voetballen een verandering plaats. Waar je in een 1-4-3-3-systeem je tegenstander gemakkelijk onder druk kan zetten en met (controlerend) combinatievoetbal je een weg naar het doel van de tegenstander kunt banen, gebeurt er iets anders als je deze principes toepast om een 1-5-3-2-systeem. Op dat moment heb je in het centrum méér afspeelmogelijkheden en op de vleugels minder, waardoor daar juist meer ruimte ontstaat voor de middenvelders en de aanvallers om in te duiken. Om gebruik te maken van deze ruimtes en daar de lopende spelers in te vinden, zal een elftal direct spel moeten spelen in plaats van korte combinaties. Doe je dat niet, dan ben je als aanvallende ploeg in een 1-5-3-2-systeem gemakkelijk te verdedigen, zoals Schotland ook tegen Oranje ervaarde. 

Met andere woorden: het 1-5-3-2-systeem is voor De Boer als vloeken in de kerk. De Nederlandse bondscoach wil graag in een systeem spelen waar je meer defensieve zekerheid kunt inbouwen, maar probeert dit op een controlerende manier te doen en daar is dat systeem simpelweg niet geschikt voor. Maar dat is echter niet het grootste gevloek in de kerk. De hand van de trainer kan iets positiefs zijn, maar is in het geval van Oranje vooral negatief. 

Dat je als bondscoach ervoor kiest om een tactische verandering door te voeren: prima. Maar dat je dit doet zonder doet zonder ruggenspraak van je belangrijkste spelers, dan loop in het beginsel al het risico op onrust binnen de selectie. Een persoon als De Boer, die talloze eindtoernooien meemaakte als speler én (assistent)trainer, zou de kennis moeten hebben om dat te weten. Hoe dan ook: op het moment dat je dit überhaupt niet ziet, of simpelweg geen verdere aandacht aan besteedt, dan leg je bijna bewust een bom onder het eerste eindtoernooi in jaren.