Onana, Neuer en Mvogo: méér dan ballentegenhouders

Met Yvon Mvogo heeft PSV-trainer Roger Schmidt zijn gewenste meevoetballende doelman binnen. De Zwitserse keeper wordt voor twee seizoenen gehuurd van RB Leipzig. Mvogo is als méér dan een ballentegenhouder van grote waarde voor de speelstijl van het nieuwe PSV. 

Yvon Mvogo

Yvon Mvogo werd al langere tijd met een transfer naar PSV in verband gebracht. De Zwitser was één van de eerste namen die na de eerste trainingen van het seizoen in de wandelgangen rondzong. Dat heeft er alles mee te maken dat de andere keepers van de Eindhovense formatie, Jeroen Zoet en Lars Unnerstall, geen ‘Roger Schmidt-keepers’ zijn. 

Met die term wordt een meevoetballende doelman bedoeld. Deze speelstijl voor de keeper is nieuw in Eindhoven, maar komt op veel plaatsen in het voetballandschap voor. De meest concrete voorbeelden uit de tegenwoordige tijd zijn Bayern München-doelman Manuel Neuer en Ajax-keeper André Onana. 

Nederlandse uitvinding 

Dat wil echter niet zeggen dat het concept van een doelman die ook mee kan voetballen er een is uit het moderne voetbal. Sterker nog: de wijlen Rinus Michels was één van de eerste voetbaltrainers die van zijn doelman verwachtte dat hij ook meedeed in het spel. De grondlegger van het Totaalvoetbal kroonde Jan Jongbloed in tijdens het Wereldkampioenschap voetbal van 1974 tot eerste meevoetballende doelman. In een later stadium was ook Ajax-keeper Stanley Menzo veel betrokken in het positiespel van zijn ploeg. Het mag daarom ook geen verrassing heten dat ook Onana veelvuldig voor zijn zestienmetergebied te vinden is.

Neuer-model: doelman als libero

Van alle doelverdedigers in de wereld is Neuer op dit moment het schoolvoorbeeld van de meevoetballende keeper. De Duitse sluitpost wekte in eerste instantie grote verbazing door meters voor zijn doel te staan op het moment dat Bayern in de aanval was, tegenwoordig kijken we raar op als hij daar niet staat. Er is wel eens gekscherend gezegd dat Neuer óók als middenvelder de absolute top gehaald zou hebben. Dat zo’n beetje elke Bayern-trainer, en ook bondcoach Joachim Löw, de 34-jarige doelman in balbezit als een libero (laatste man) gebruiken, zegt wel wat over de invloed op het spel. 

Doordat Neuer zo hoog op het veld staat, kunnen de centrale verdedigers óók een paar meter naar voren staan. Dit kan natuurlijk wanneer er géén meevoetballende keeper in het veld staat, al neem je dan als coach wel een groot risico. Dan kan de tegenstander, helemaal wanneer deze vanaf de eigen helft vertrekt, met één pas over de laatste linie naar het vijandige doel lopen. 

Met een meevoetballende keeper, die in balbezit meestal op zo’n twintig meter van het doel staat, in je elftal, maak je die kans een heel stuk kleiner. Zaak is dan wel dat de keeper een aardig balletje weet te trappen: wanneer de doelman op die positie alsnog de bal verspeelt, ben je verder van huis dan wanneer je een één-op-één-situatie veroorzaakt. 

Zo’n meevoetballende doelman was in het verleden voor PSV niet nodig: Zoet en Unnerstal bleken de afgelopen jaren prima doelmannen voor het spel dat de Eindhovenaren speelde. Aan de andere kant zijn het ook spelers die niet bekend staan om hun meevoetballende kwaliteiten. Omdat PSV, in navolging van Ajax en FC Bayern München, ook hoge druk wil gaan zetten in de aanval, was Schmidt al langer op zoek naar een doelman die ook als libero kan spelen. 

Druk op je tegenstander verhogen 

Omdat je doelman op 20 meter van het doel staat en je centrale verdedigers zich rond de middellijn positioneren, kan het middenveld en de aanval van PSV dichter bij het doel vijandige spelen. Het grootste voordeel van het spelen met een dergelijke doelman komt naar voren als één van die voorhoedespelers de bal verliest.

Op zo’n moment zie je bij Bayern en Ajax dat er metéén druk gezet wordt op de tegenstander. Bij PSV is die speelwijze er nog niet ingeslepen, maar daarvoor is tijd nodig. Het voordeel van een dergelijk drukzetsysteem is dat de (voetballend minder sterke) tegenstander praktisch altijd achteruit wordt gedrukt en gedwongen wordt tot een lange bal.

Die trap van achteruit komt in de oude situatie van PSV bij de laatste linie uit, meestal de centrale verdedigers. De ideale situatie voor het systeem wat Schmidt wil spelen, is dat deze lange ballen dan uitkomen bij de doelman van PSV. Hij kan het spel dan direct voortzetten via de vleugelverdedigers of de centrale defensie – die nog steeds hoog op het veld staan – zodat de bal op een gecontroleerde manier én in een hoger tempo de aanvallende spelers weer kan bereiken. 

Op die manier kun je de tegenstander onder constante druk zetten zónder dat je een groot risico loopt om een counter tegen te krijgen, zoals dat in de voorbereiding vaak gebeurde. Dat leverde tijdens het trainingskamp van PSV nog geen tegendoelpunten op tegen 3. Bundesligaclubs, maar betere teams zoals Vitesse en Eintracht Frankfurt wisten daar wél mee om te gaan. 

Aanvallend én verdedigend voordeel 

Een meevoetballende keeper zoals Mvogo levert een team als PSV dus zowel een aanvallend als een verdedigend voordeel op in vergelijking met de ‘traditionele’ keeper zoals Zoet en Unnerstall. Defensief kan hij als libero als een soort slot op de deur fungeren, in aanvallend opzicht zorgt de 26-jarige Zwitser ervoor dat de druk op de vijandige defensie hoog kan blijven. 

Daarmee heeft PSV-trainer Schmidt in ieder geval één van de belangrijkste voorwaarden voor succes met zijn tactiek gelegd. Los van die meevoetballende kwaliteiten, zal Mvogo zich óók moeten bewijzen op ‘traditionele’ keeperszaken. Als hij meer ballen uit het net moet vissen dan dat hij er aflevert bij zijn ploeggenoten, zullen de fans van PSV gaan roepen om de terugkeer van hun oude, vertrouwde doelverdedigers.